Slaaptherapie bij Persisterende Rouw en Insomnie

Recente onderzoeken hebben aangetoond dat slapeloosheidssymptomen bij
nabestaanden een belangrijke (causale) risicofactor kunnen vormen voor ernstig
en aanhoudende rouw, ook wel langdurige rouw genoemd. Dit suggereert dat
insomnie een relevant factor is voor de behandeling van de persisterende
rouwstoornis. Er ontbreken echter klinische experimenten van hoge kwaliteit
gericht op insomnie bij mensen met een langdurige rouwstoornis en comorbide
slapeloosheid. We verwachten dat cognitieve gedragstherapie voor insomnie
(CGT-I) bij mensen met zowel persisterende rouwstoornis als een insomnie
stoornis zowel de symptomen van slapeloosheid als de symptomen van langdurige
rouw zal verminderen.

Het primaire doel is om te evalueren of CGT-I bij mensen met zowel insomnie als
persisterende rouwklachten zowel insomnie als langdurige rouwsymptomen
verlicht. Het secundaire doel is om te evalueren of CGT-I een effectieve
behandeling is van slapeloosheid bij mensen met een comorbide persisterende
rouwstoornis.

We zijn van plan een 'two phase replicated single case experimental design' uit
te voeren, waarbij de werkzaamheid van CGT-I wordt getest bij deelnemers met
een persisterende rouwstoornis en comorbide slapeloosheid. We hebben voor dit
design gekozen omdat het de mogelijkheid biedt om causale mechanismen te
bestuderen met een beperkte steekproefomvang.
Deelnemers kunnen zich voor het onderzoek inschrijven via onze website
(www.onderzoekrouw.nl). Zij worden uitgenodigd om een screeningsvragenlijst in
te vullen voor de persisterende rouwstoornis, insomnie stoornis. Deelnemers die
boven de vastgestelde grenswaarden scoren op de Insomnia Severity Inventory
(ISI) en de Traumatic Grief Inventory Self-Report Plus (TGI-SR+) worden
uitgenodigd voor een diagnostisch interview. Na het diagnostisch gesprek start
de wachtperiode. Deelnemers worden willekeurig toegewezen aan wachtperioden van
verschillende lengtes op basis van een door de computer gegenereerde lijst. De
wachtperiode kan variëren van vijf tot veertien weken. Tijdens deze fase wordt
de deelnemers gevraagd wekelijks een korte online vragenlijst in te vullen over
slapeloosheid (ISI) en PGD-symptomen (TGI-SR+) die ze de afgelopen week hebben
ervaren. De wekelijkse vragenlijsten over insomnie en PGD-symptomen zal tijdens
de behandelfase worden voortgezet. Slapeloosheid en persisterende rouwsymptomen
zullen ook opnieuw worden beoordeeld tijdens een follow-up drie maanden na de
behandeling.

We zullen alle deelnemers CGT-I aanbieden, de eerste keus behandeling voor slapeloosheid (Riemann et al., 2023). CGT-I bestaat uit 6-7 wekelijkse individuele, face-to-face sessies van 1-2 uur volgens het Nederlandse CGT-I protocol (Verbeek & van de Laar, 2023). Afhankelijk van de locatie van de deelnemer kunnen deze sessies plaatsvinden in het Heymans Instituut of online via een videoconferentieprogramma. Vier weken na de behandeling wordt een boostersessie gepland om de slaapgezondheid te evalueren en, indien nodig, bepaalde behandelingscomponenten te herhalen. Voorafgaand aan CGT-I worden de deelnemers willekeurig toegewezen aan wachtperioden tussen de vijf en veertien weken (de wachtfase).

Het huidige onderzoek zal voor de deelnemers een minimale belasting en een
verwaarloosbaar risico met zich meebrengen. Exclusie criteria worden gehanteerd
om de risico's voor deelnemers te minimaliseren. Naast het klinische interview
aan het begin van het onderzoek, wat past binnen de standaardpraktijk in de
geestelijke gezondheidszorg, wordt aan de deelnemers gevraagd om 26 wekelijkse
vragenlijsten in te vullen, bestaande uit 19 meerkeuzevragen (< 5 minuten).
Deze vragenlijsten zullen tevens gebruikt worden ter evaluatie van de
behandeling. Ten slotte wordt de deelnemers gevraagd een vervolgvragenlijst in
te vullen, drie maanden na de laatste behandelsessie. Het invullen van deze
vragenlijst duurt maximaal 25 minuten. Er zijn minimale risico*s/lasten
verbonden aan CGT-I. CGT-I is wereldwijd de gouden standaardbehandeling voor
slapeloosheid, is in meerdere onderzoeken onderzocht en wordt in de klinische
praktijk aanbevolen (zie: Riemann et al., 2023).

Een belangrijk onderdeel van CGT-I is stimuluscontrole. Tijdens de
stimuluscontrole krijgen de deelnemers de opdracht de slaapkamer te verlaten
als ze merken dat ze niet in slaap vallen en pas terug te keren als ze zich
slaperig voelen. Bovendien wordt de deelnemers geïnstrueerd zich te onthouden
van andere activiteiten dan slapen en seks in de slaapkamer. Voor ouderen en
deelnemers met een beperkte mobiliteit kan het uit bed komen tijdens de nacht
het risico op vallen vergroten. Deze deelnemers krijgen niet de opdracht om uit
bed te komen.

Een ander belangrijk onderdeel van CGT-I is slaaprestrictie, waarbij patiënten
de opdracht krijgen hun bedtijd te beperken tot hun gemiddelde slaaptijd. Het
verkorten van de slaaptijden kan tot bepaalde risico's leiden. Concreet gaat
deze interventie gepaard met milde bijwerkingen op de korte termijn, zoals
prestatiestoornissen en verminderde reactietijden (Kyle et al., 2014). Deze
bijwerkingen zijn vergelijkbaar met wat normaal gesproken wordt waargenomen bij
patiënten met slapeloosheid. Om veiligheidsredenen wordt de deelnemers
geïnstrueerd om elke nacht minimaal 5 uur in bed door te brengen en geen auto
te besturen of zware machines te bedienen als zij zich tijdens de vroege stadia
van de slaaprestrictie overmatig slaperig voelen. Belangrijk is dat
slaaprestrictie een krachtige interventie is die in eerste instantie tot enkele
bijwerkingen kan leiden, maar in de loop van de tijd ook tot een verbetering
van klachten kan leiden.

Er zijn ook minimale risico's verbonden aan het herhaaldelijk meten van
symptomen van de persisterende rouwstoornis en slapeloosheid. Deze herhaalde
metingen kunnen bij de deelnemers negatieve gevoelens oproepen. Het is echter
onze ervaring uit eerder onderzoek onder honderden rouwende volwassenen dat zij
het over het algemeen een geruststellende gedachte vinden om te weten dat hun
verdriet kan bijdragen aan iets positiefs, zoals wetenschappelijke kennis.
Desalniettemin zullen we, om het risico op het uitlokken van negatieve
gevoelens verder te verminderen, alleen gevalideerde vragenlijsten gebruiken
die eerder met succes zijn toegepast bij nabestaanden.