Primaire spontane pneumothorax & renaal cel carcinoom

Van alle niertumoren lijkt ruim 15% gerelateerd aan kiembaanmutaties (1). Een
deel daarvan wordt veroorzaakt door de autosomaal dominante mutatie in het
folliculine (FLCN) gen op chromosoom 17p11.2 (OMIM #135150). Deze mutatie is
verantwoordelijk voor een aantal verschijnselen die allemaal, of voor een deel,
aanwezig zijn bij de dragers van de mutatie en hieraan zijn de namen van 3
Canadese onderzoekers verbonden, resulterend in het syndroom van Birt-Hogg-Dubé
(BHD). Hoewel dit later werd gecorrigeerd in Hornstein-Birt-Hogg-Dubé (2), is
de meest gebruikte aanduiding nog steeds BHD.
Dit erfelijke syndroom wordt gekenmerkt door fibrofolliculomen in het gelaat en
bovenste deel thorax, doorgaans talrijke longcysten die zowel subpleuraal als
in het longparenchym voorkomen, en een hoge frequentie van niercelkanker (RCC).
Kenmerkend voor de dunwandige longcysten is de vaak wisselende grootte van
enkele millimeters tot meerdere centimeters doorsnede en de aanwezigheid in
alle longkwabben (3). Pathologisch onderzoek van resectiemateriaal toont dat de
cysten doorgaans niet verbonden zijn met de bronchiaalboom (4). Het genetisch
defect is verantwoordelijk voor de sterk beperkte mogelijkheid van het
bedekkende epitheel van de cysten om uit te rekken (5), waardoor de dunwandige
cysten gemakkelijk kunnen scheuren en er een pneumothorax kan ontstaan. Met
name in situaties met externe drukverandering komt dit duidelijk tot uiting
(6). Uit onderzoek is gebleken dat 5-10 % van SP patiënten een mutatie heeft in
het FLCN gen (7, 8).
Standaard diagnostiek bij PSP is X-thorax, CT wordt alleen op indicatie
verricht (9). SP heeft een recidief frequentie van ca. 50%, bij recidief wordt
pleurodese verricht. Bij SP door BHD is de kans op recidief ca. 75% (10).
Onderzoek naar factoren die een hoge kans op recidief geven is kosteneffectief
voor zover het voorkómen van recidief betreft (11). Desondanks is dit (nog)
geen onderdeel van de bestaande richtlijnen. De karakteristieke longcysten van
BHD zijn alleen goed zichtbaar op CT en zijn zo specifiek dat de diagnose vaak
kan worden gesteld met CT-thorax (12). Hierna is bevestiging door vaststellen
van de mutatie geïndiceerd.
Circa 35% (13) van de BHD dragers ontwikkelen een of meerdere niertumoren
(RCC), chromofoob of oncocytic type. Vaststellen van dragerschap biedt
mogelijkheden voor identificatie van familieleden die, bij aanwezigheid van de
mutatie, eveneens at risk zijn voor het ontwikkelen van RCC. Voor deopsporing
van nieuwe BHD dragers bestaat geen standaard onderzoek, patiënten worden
gevonden door symptomen, en via hen familieleden met deze mutatie. Een mogelijk
effectieve alternatieve vorm van opsporen van een flink deel van de BHD
patiënten kan het standaard verrichten van onderzoek van SP patiënten met CT en
NGS (14) zijn. Dit wordt nog ondersteund door de hoge frequentie van
pneumothorax als eerste symptoom van het BHD syndroom, tot wel 65% van de BHD
populatie (15).
Uit de database van VUMC blijkt dat in een cohort van 115 dragers (16) met 5
jaar follow-up 2 nieuwe RCC zijn gevonden, de frequentie is daarmee 0,3/100
mensjaren, en bovendien werden per ontdekte drager door screening 3,6
familieleden gevonden met dezelfde mutatie (17).

Door het verrichten van een low-dose CT scan bij patiënten met primaire
spontane pneumothorax (PSP) kunnen de typische longafwijkingen worden gevonden
gerelateerd aan de mutatie in het folliculine gen. Op deze wijze kan
Birt-Hogg-Dube syndroom vastgesteld en de prevalentie van het voorkomen van het
syndroom bij patiente met pneumothorax worden vastgesteld. Daarnaast kan worden
vastgesteld of er andere afwijkingen in het longparenchym worden gevonden die
de pneumothorax kunnen verklaren.

Na behandeling van primaire spontane pneumothorax bij de eerste controle na
opname of spoedeisende hulp bezoek een low-dose CT Thorax maken en labafname
verrichten waarmee onderzoek kan worden gedaan naar abnormaliteiten van het
longparenchym en eventueel aanwezige mutatie in het folliculine gen.

Er zal een minimale belasting zijn voor de patient bij deelname aan deze
studie. Er wordt na de aanvankelijke behandeling voor de pneumothorax
voorafgaand aan een poliklinische controle afspraak een low-dose CT en
labafname verricht. De patient zal een keer extra naar het ziekenhuis moeten
komen om de CT scan en labafname te laten verrichten. Wij schatten dat het
bezoek aan het ziekenhuis voor de CT scan en labafname ongeveer 1.5 uur in
beslag zal nemen. De uitslag van de scan zal met de patient op de polikliniek
worden besproken, indien er een mutatie in het folliculine gen wordt gevonden
zal de patient telefonisch worden opgeroepen voor een 2e gesprek. Er is een
minimaal risico voor de patient gezien de stralingsbelasting door het
verrichten van een low-dose CT scan van de thorax. Het risico van de
stralenbelasting is echter erg klein voor de patient.