De effectiviteit van een virtual reality-interventie gericht op trauma-gerelateerde schaamte bij jongeren die seksueel misbruik hebben meegemaakt: Een single-case experimenteel onderzoek.

Als een kind een PTSS ontwikkelt na een traumatische gebeurtenis, kan dit
schadelijke gevolgen hebben. Sinds de invoering van de diagnose PTSS in de DSM
streven onderzoekers ernaar effectieve interventies te ontwikkelen. Een ander
doel is om de motivatie van jongeren voor traumabehandeling te vergroten. Met
het voortschrijdend inzicht in de stoornis zijn de definitie en de criteria in
de loop der tijd veranderd. De meest recente verandering betreft de toevoeging
van het criterium D van negatief affect (of negatieve emoties) als onderdeel
van PTSS, waaronder het gevoel van schaamte. Personen die interpersoonlijke
trauma's meemaken, zoals seksueel misbruik, lopen een hoog risico om
traumagerelateerde schaamte te ontwikkelen, wat op zijn beurt het verloop en de
effectiviteit van de PTSS-behandeling kan beïnvloeden. Schaamte veroorzakende
situaties worden meestal vermeden, en de gevoelens worden niet aan lotgenoten
en andere mensen verteld. We stellen daarom voor om in een interventie jongeren
ertoe uit te dagen hun schaamtegevoelens te herkennen en te delen met anderen.
Daarnaast lijkt het van belang om in een interventie te oefenen met
zelfcompassie om de impact van schaamte te verminderen. Deze aspecten worden
gedeeltelijk aangepakt in evidence-based traumabehandelingen, maar er blijkt
behoefte te zijn aan een meer specifieke traumagerelateerde
schaamte-interventie naast de bestaande behandelingen. Recent onderzoek heeft
zich gericht op het ontwikkelen van dergelijke interventies voor volwassenen en
heeft positieve effecten gerapporteerd.
Voor zover wij weten is er geen interventie die specifiek traumagerelateerde
schaamte bij adolescenten aanpakt. Virtual Reality (VR) is een veelbelovend
instrument voor een dergelijke interventie.
Bevindingen suggereren dat het gebruik van VR in een behandeling resulteert in
een hoge behandeltevredenheid en dat het zeer motiverend is voor de gebruikers,
wat een cruciale component is voor het succes van een behandeling.

Het doel van deze studie is het testen van de effectiviteit van een kortdurende
VR-schaamte-interventie (SHINE-VR) voor adolescenten die lijden aan PTSS na
seksueel misbruik te hebben meegemaakt. De primaire doelstellingen van deze
studie zijn:
1) Het effect van SHINE-VR op traumagerelateerde schaamte en zelfcompassie te
meten.
2) Nagaan of een toename van zelfcompassie en behandelmotivatie, en een afname
van traumagerelateerde schaamte samenhangt met PTSS-symptoomreductie.
3) Evaluatie SHINE-VR: Beoordeling van haalbaarheid van deze nieuwe interventie
middels bruikbaarheid, aanvaardbaarheid, verdraagbaarheid en tevredenheid.

Voor de evaluatie van de interventie wordt gebruik gemaakt van een
experimenteel single-case design. Deelnemers krijgen SHINE-VR als aanvulling op
de reguliere traumabehandeling. SHINE-VR wordt bestuurd door de behandelende
therapeut via een tablet.

De SHINE-VR vindt plaats na het afronden van de traumaverwerking, en bestaat uit de volgende 3 VR-sessies à 45min: - Introductie: kennismaking met VR, spelen van VR game ontwikkeld voor de haalbaarheidsstudie (Krupljanin et al., in voorbereiding), ontvangen van psychoeducatie over hulp zoeken. - Schaamte: virtuele groepstherapiesetting, psychoeducatie over schaamte, virtuele peers die gedachten over schaamte en hun learnings/positieve affirmaties delen. - Zelfcompassie: oefenen met zelfcompassie.

Deze studie zal een kortdurende VR-schaamte-interventie testen en zal als
zodanig deel uitmaken van de reguliere traumabehandeling. Daarom worden de
deelnemers geacht een minimale belasting te ondervinden in termen van extra
reizen of andere uitgaven van soortgelijke aard.
Het risico is minimaal gezien de technische aard van de VR-module. Het gebruik
van VR kan leiden tot zogenaamde visueel geïnduceerde bewegingsziekte. Studies
die dit fenomeen onderzoeken bij kinderen van 4 jaar of ouder hebben echter
geen significante veranderingen in subjectief lichamelijk welzijn gevonden. Als
maatregel krijgen alle therapeuten een briefing en een protocol (zie document
K6. Protocol for use in case of motion sickness 09-01-23) voor symptomen van
bewegingsziekte. Deze symptomen verdwijnen doorgaans kort na het verlaten van
de virtuele omgeving. Dit risico wordt daarom als minimaal beschouwd.
De deelname aan deze studie omvat 3 VR-sessies, reguliere traumabehandeling en
het invullen van vragenlijsten. De therapeuten zelf krijgen voldoende
VR-training alvorens de module te geven en regelmatig overleg met de
coördinerende onderzoeker. De tijdsbelasting in verband met de deelname
inclusief het invullen van de vragenlijsten is afhankelijk van de patiënt, wij
verwachten dat de totale investering, inclusief het dagelijks invullen van
vragenlijsten tijdens de VR-interventiefase van meerdere weken, 422 - 452
minuten zal bedragen (3 extra sessies à 45 minuten en dagelijkse vragenlijsten
van gemiddeld 6 minuten). De vragenlijsten zullen digitaal aangeleverd worden,
zodat deelnemers die eenvoudig en snel kunnen invullen via hun laptop of
telefoon. Er wordt aangenomen dat de deelnemers rechtstreeks baat hebben bij de
interventie; de deelnemers zullen echter ook een cadeaubon in waarde van ¤25
een klein cadeautje ontvangen aan het einde van de studie. De verzorgers en de
deelnemers krijgen na afloop van de gegevensverzameling op T2 een kort
wetenschappelijk verslag in het Nederlands aangeboden. Samenvattend schatten
wij de inzet, die wij vragen van de verzorgers en de deelnemers, als
evenwichtig in.