EMDR Flash Forward als interventie op de mentale representaties van rampscenario*s bij paranoïde wanen

Bij een psychose is er sprake van een veranderde beleving van de werkelijkheid,
die waarnemen, denken en emoties beïnvloedt. Een van de psychotische symptomen
is de aanwezigheid van wanen. Er wordt verondersteld dat de wanen zich
ontwikkelen, doordat men vreemde ervaringen en opvallende signalen binnen de
psychose probeert te verklaren op basis van aanwezige kennis en ervaring. De
daarbij behorende, hevige emoties zijn een bepalende factor voor het ontstaan
en persisteren van de waan. Aandacht is veelal gericht en de beschikbare
informatie wordt selectief waargenomen, waardoor de angst vooral bekrachtigd
wordt. Het gevaar dat men vreest kan zich als rampscenario in de vorm van een
afschrikwekkend beeld aanhoudend opdringen aan de patiënt. Een correctie van
foutieve waanopvattingen treedt niet op door vermijdingsgedrag gericht op het
voorkomen van dit rampscenario.
De intrusieve beelden van de verwachtte rampscenario*s zou je kunnen beschouwen
als een mentale representatie. Mentale representaties worden, ook bij mensen
met psychotische klachten, effectief behandeld met EMDR als het gaat om
ingrijpende ervaringen in het verleden (flashbacks). Het idee dat mentale
representaties die zich in de toekomst afspelen (flashforwards) ook hiermee
behandeld kunnen worden, is uitgewerkt in het protocol EMDR Flash Forward wat
een effectieve behandelmethode is bij diverse angststoornissen. Logischerwijs
zou je kunnen veronderstellen, dat de mentale representaties die horen bij
paranoïde wanen dan ook bewerkt kunnen worden door de EMDR Flash Forward,
waardoor de pre-occupatie met de waan kan verminderen.
Een gevolg hiervan zou kunnen zijn, dat de patiënt veiligheidsgedrag los kan
laten en beter in staat zal zijn om zijn leven naar meer tevredenheid in te
richten.

Primair: Is EMDR Flash Forward een effectieve interventie om de mentale beelden
van rampscenario*s die bij angstige wanen voorkomen te bewerken, opdat de
preoccupatie met de waan afneemt?
Secundair: Is de patiënt minder geneigd situaties te vermijden in zijn/haar
dagelijkse leven als hij/zij minder gepreoccupeerd is met de paranoïde waan (na
de interventie op de mentale beelden)?

Het onderhavig onderzoek is een 19 weken durende pilot wachtlijst-controle
effectstudie,. Er wordt gebruik gemaakt van een within-subject design. Dit
design kan worden gebruikt opdat de groep participanten als een eigen
controlegroep kan dienen, door de wachtlijsttijd daarvoor te gebruiken. Het
voordeel van dit design is, dat de N in dit onderzoek met een effect size van
0,5 beperkt kan blijven tot 34. Om te compenseren voor een uitval van 20% zal
een totaal aantal van 40 deelnemers geïncludeerd worden.

Deelnemers worden 6 weken lang, een keer per week, behandeld met EMDR Flash Forward, een variant van EMDR (Eye Movement Desensitisation and Reprocessing), gericht op de rampscenario>s behorend bij de paranoide waan.

Bij een behandeling met EMDR kunnen de proefpersonen twee tot drie dagen na een
behandelsessie bijwerkingen krijgen, bijvoorbeeld fysieke klachten zoals
hoofdpijn, lichamelijke spanningen, mentale spanningsklachten of een tijdelijke
toename van psychotische symptomen. Uit het onderzoek van Van den Berg (2017)
blijken dergelijke klachten echter niet vaker of meer voor te komen, dan bij de
in de richtlijnen voorgestelde Cognitieve Gedragstherapie voor angst