Inference Based Approach, behandeling voor achterdocht.
Een herhaalde gerandomiseerde single-case A-B-fase design

Achterdocht is de ongegronde gedachte dat anderen de doelbewuste intentie
hebben om je kwaad te doen (Freeman, 2016). Achterdocht is een verschijnsel dat
geregeld in de algemene bevolking voorkomt. Zo blijkt dat minstens 10-15 % van
de mensen paranoïde gedachten ervaart (Freeman, 2007). Deze paranoïde gedachten
lopen in ernst uiteen van wantrouwen tot in ergste vorm achtervolgingswanen.
Achterdocht is ook een veel voorkomend symptoom bij verschillende psychische
ziektebeelden, waaronder psychose. Zo blijkt dat meer dan 70 % van de patiënten
met een eerste psychose last hebben van achtervolgingswanen (Coid en collega's,
2013) en minstens 50 % van de mensen met schizofrenie (Sartorius en collega's,
1986; Cutting, 1997). Achterdocht kan leiden tot het terugtrekken uit sociale
activiteiten, stress, angst, dreiging en een lage levenskwaliteit (Freeman,
2016).

Wetenschappelijk onderzoek naar de behandeling van psychose, waaronder de
behandeling van achterdocht, laat in algemeenheid een middelmatig effect zien
voor zowel de farmacotherapie als de standaard psychotherapeutische behandeling
Cognitieve gedragstherapie. Meer effectieve behandelmethoden zijn nodig.

Inference Based Approach (IBA) is een veelbelovend nieuwe psychotherapeutische
behandeling. Uit onderzoek is gebleken dat IBA een effectieve behandeling is
voor het verminderen van obsessieve compulsieve klachten (O* Conner et al.,
2016; Visser et al., 2015). IBA is gebaseerd op de aanname dat mensen met de
obsessieve compulsieve stoornis (OCS) twijfelen over de toestand waarin ze zich
bevinden. Iemand twijfelt, omdat hij zich een gevaarlijke of onaangename
toestand inbeeldt en verwart dat met de werkelijkheid van dat moment. De
patient geeft geloofwaardigheid aan deze inbeelding en gebruikt de sensorische
waarneming van het moment niet. IBA leert de patient om zich te baseren op en
(weer) te leren vertrouwen op sensorische informatie in het hier en nu.

Om verschillende redenen is te beargumenteren dat IBA ook een effectieve
behandeling zou kunnen zijn voor het verminderen van achterdocht. Allereerst
heeft de persoon met achterdocht het idee dat hij op dit moment in gevaar is,
ondanks dat er geen daadwerkelijke dreiging is. IBA leert de patient om het
verschil te herkennen tussen de denkbeeldige gevaarlijke toestand en het zich
daadwerkelijk baseren op informatie die in het hier en nu beschikbaar is.
Een andere reden is dat achterdocht kan gedijen wanneer iemand vreemde interne
sensaties en percepties ervaart die angstige verklaringen activeren voor die
ervaringen. De hoge fysiologische arousal die gepaard gaat met angst wordt
onterecht opgevat als een teken van externe dreiging. Middels IBA leert de
patient om zich te baseren op zijn waarneming en niet op de denkbeeldige
bedreigende staat.
Omdat IBA zich richt op realiteitstoetsing en effectief is gebleken bij
patiënten met obsessieve compulsieve stoornis met slecht tot geen inzicht, wat
moeilijk te onderscheiden is van psychose, is het aannemelijk dat IBA effectief
kan zijn in het verminderen van achterdocht.

Deze studie is een pilot studie om kennis te vergaren over of IBA een
effectieve behandeling is voor het verminderen van achterdocht. Het is
wereldwijd de eerste keer dat IBA bij deze doelgroep systematisch onderzocht
wordt.

Primaire vraagstelling:
Is IBA een effectieve behandeling voor patiënten met achterdocht, resulteert
IBA in het verminderen van achterdocht?

Secundaire vraagstelling
Verbetert het ziekte-inzicht na de IBA behandeling?

Een gerepliceerde gerandomiseerde single-case A-B-fase design.

In dit design worden herhaalde metingen afgenomen bij de participant, de
behandeling kan gezien worden als de onafhankelijke variabele. Herhaalde
metingen worden afgenomen gedurende een baseline fase (fase A) waarin er geen
IBA behandeling plaats vindt en gedurende de interventie fase (fase B) waarin
de IBA behandeling plaats vindt. Veranderingen gedurende de fases worden met
elkaar vergeleken per participant. Op deze manier kan er gekeken worden of er
een verschil tussen de fases is opgetreden. Fase designs kunnen gerandomiseerd
worden door de startpunten van de interventie te randomiseren (Michiels &
Onghena, 2018).
In deze studie wordt achterdocht dagelijks gemeten (patiënten vullen de
vragenlijst digitaal thuis in), beginnend bij aanvang van de baseline fase. De
start van fase B wordt gerandomiseerd over 20 mogelijke begin punten in week
twee tot week vijf. Op deze manier worden er aan de richtlijnen voor
single-case fase design van Kratochwill en collega's (2010) voldaan.

Inference Based Approach bestaande uit 20 wekelijkse sessies van 45 minuten. Tijdens de IBA behandeling proberen patiënten te ontdekken dat de situatie waarin ze angst en/of dreiging ervaren het gevolg is van het denkbeeldige dreigende verhaal in hun hoofd en dat dit verhaal ervoor zorgt dat ze zich niet meer op sensorische informatie baseren. Ze leren dat dit anders verloopt dan in situaties waarin ze geen achterdocht ervaren. Ze leren om te anticiperen op deze verhalen, dat wil zeggen dat ze leren om de verhalen te herkennen, halt te houden op het moment waarop hij/zij zich niet langer baseert op sensorische informatie uit het hier en nu maar opgeslokt raakt in denkbeeldige verhaal in hun hoofd. Tevens leert de patient om zich te wapenen tegen de zuigkracht van het denkbeeldige verhaal en krijgen ze inzicht in het redeneerproces. Op deze manier zal de patient met achterdocht leren dat er geen daadwerkelijk gevaar in het hier is en dat angst, boosheid en bepaalde gedragingen dan ook niet nodig zijn.

Belasting tijdens de 'study-intake'.
- Tijdens het eerste interview wordt er een semi-gestructureerd interview
(SCID) afgenomen. Tevens worden de Green Paranoid Thoughts Scale (GPTS) en de
Insight Scale for psychosis (PI) afgenomen. Met uitleg over het onderzoek zal
dit gesprek ongeveer 60 minuten in beslag nemen.

Belasting tijdens de baseline fase (fase A)
- Dagelijks invullen van de State Social Paranoia Scale (SSPS). Deze
vragenlijst zal digitaal ingevuld worden en neemt ongeveer 2 tot 3 minuten in
beslag. De patient kan de vragenlijst invullen in zijn thuissituatie. De duur
van de baseline fase is afhankelijk van de randomisatie van het startpunt van
de behandeling. Dit kan variëren tussen week 2 en week 5.

Belasting tijdens behandeling (fase B).
- Eenmaal bij start behandeling zal de GPTS en de PI afgenomen worden. Dit
duurt ongeveer 5-7 minuten per vragenlijst.
- Dagelijks invullen van de SPSS. Deze vragenlijst zal digitaal ingevuld worden
en neemt ongeveer 2 tot 3 minuten in beslag. Deze vragenlijst kan de patient in
de thuissituatie invullen.
- 20 wekelijkse IBA sessies van 45 minuten.
- Aan het eind van de 20 weken zal de GPTS en de PI opnieuw afgenomen worden.

Follow-up
- Invullen van de GPTS en de PI.

Mogelijke risico's:
1. Deelnemers kunnen stress, angst en vermoeidheid ervaren gedurende de
behandeling. Dit is een effect wat verwacht kan worden bij iedere vorm
psychotherapie.
2. Deelnemers kunnen stress ervaren door de assessments en de vragenlijsten die
ze moeten invullen.