Trauma & Controle: Zelfregulatie van Hersennetwerken in PTSS

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een veel voorkomende en slopende
psychiatrische stoornis die optreedt na het ervaren van ernstig schrijnend
trauma. De huidige standaardbehandeling - traumagerichte therapie - alleen is
voor veel patiënten onvoldoende effectief en er is een grote behoefte om
innovatieve, op de toekomst gerichte interventies te onderzoeken die het succes
van de behandeling op de lange termijn kunnen vergroten door patiënten in staat
te stellen gezond te blijven. Recente bevindingen op het gebied van cognitieve
psychologie en neurowetenschappen hebben ertoe geleid dat de focus in
PTSS-onderzoek verschuift van de inhoud van de traumaherinneringen zelf, en
suggereert eerder dat onaangepaste controle van die herinneringen een cruciaal
onderliggend kerntekort bij PTSS is. Vooral PTSS-patiënten blijken moeite te
hebben met het onderdrukken van gedachten en herinneringen. Recent
neuroimaging-onderzoek heeft een netwerkgebaseerd model van PTSS voorgesteld
dat het onderliggende neurale mechanisme toeschrijft aan een onbalans in
grootschalige hersennetwerken. We hebben onlangs een nieuw netwerkgebaseerd
rtfMRI-neurofeedback-paradigma ontwikkeld voor het trainen van controle over de
relatieve balans tussen grootschalige netwerken, dat bij uitstek geschikt is
voor het herwinnen van de verminderde executieve controle die nodig is om
ongewenste herinneringen bij PTSS met succes te onderdrukken door direct te
leren vrijwillig zelf- reguleren van PTSD-gerelateerde grootschalige
hersennetwerkbalans. Het doel van de voorgestelde studie is om de haalbaarheid
te onderzoeken van het toepassen van grootschalige neurofeedbacktraining voor
hersennetwerkbalans op een PTSS-patiëntenpopulatie, en om de effecten van
aangeleerde zelfregulatiestrategieën op geheugenonderdrukking te beoordelen.

Ons hoofddoel is om de haalbaarheid en cognitieve effecten te onderzoeken van
het toepassen van zelfregulatiestrategieën die zijn geleerd uit grootschalige
neurofeedbacktraining voor hersennetwerkbalans op actieve geheugenonderdrukking
in een PTSS-patiëntenpopulatie.

We zullen mensen met een klinische PTSS-diagnose rekruteren uit samenwerkende
behandelcentra in Nijmegen en Maastricht. Geïnteresseerde deelnemers starten
met een intakeprocedure, inclusief een intakegesprek, een korte MRI-sessie en
drie vragenlijsten. Na de intakedag vullen de deelnemers gedurende een week
korte dagelijkse enquêtes in van ecologische kortstondige beoordelingen (EMA;
intrusie-, dissociatie-, stemmings- en stressgerelateerde vragen). Deelnemers
nemen vervolgens deel aan een driedaagse op fMRI gebaseerde
neurofeedback-trainingsprocedure, gevolgd door de toepassing van de
zelfregulatiestrategieën die uit die training zijn geleerd in een cognitieve
taak die actieve geheugenonderdrukking beoordeelt door expliciet negatieve
emotionele beelden te onderdrukken en terug te roepen die verband houden met
een neutraal signaal. Na de cognitieve taak vullen de deelnemers nog twee weken
korte dagelijkse EMA-enquêtes in. Tijdens de tweede week zullen de deelnemers
worden gevraagd om aangeleerde zelfregulatiestrategieën ten minste 3 keer per
dag toe te passen.

Aan deze studie is een verwaarloosbaar risico verbonden. In een MRI-scanner
liggen kan voor sommige deelnemers oncomfortabel zijn. Er wordt echter voor
gezorgd dat de deelnemers vertrouwd raken met de scanomgeving. Deelnemers
worden bovendien vooraf gescreend op claustrofobie om het potentieel van
proefpersonen die ongemak ervaren als gevolg van het feit dat ze zich in een
kleine ruimte bevinden, te minimaliseren. Het kijken naar negatieve emotionele
beelden kan bij sommige mensen ook ongemak veroorzaken. We zullen de deelnemers
daarom informeren over de inhoud van de scènes die ze zullen zien, zowel
voordat ze toestemming geven om deel te nemen aan het onderzoek als vóór de
procedure zelf. Omdat we ons bewust zijn van de toegenomen kwetsbaarheid van
onze onderzoekspopulatie, zullen we uitgebreide aanvullende maatregelen nemen
om het ongemak veroorzaakt door onderzoeksprocedures te verminderen (beschreven
in hoofdstuk 13.2). Hoewel er geen direct voordeel is voor de deelnemers, heeft
deze studie tot doel nieuwe empirische inzichten te verschaffen die de
vertaling van wetenschappelijke bevindingen naar de klinische praktijk zullen
vergemakkelijken. Bevindingen van de voorgestelde studie hebben het potentieel
om direct te vertalen naar klinische instellingen, wat in de nabije toekomst
kan leiden tot een verbeterde en gepersonaliseerde behandeling van PTSS.