Sekse en Genderverschillen in de behandeling van alcohol verslaving

Stoornissen in het gebruik van alcohol is een van de meest voorkomende
psychiatrische stoornissen in Nederland en wordt gekenmerkt door hoge
terugvalpercentages: 50-60% van de patiënten valt binnen een jaar na start van
de behandeling terug in de verslaving.. Hoewel de prevalentie van
alcoholverslaving 2-3 keer hoger is bij mannen (6,6%) dan bij vrouwen (2,3%),
wordt deze kloof snel kleiner. Bovendien wordt gesuggereerd dat de prevalentie
van AUD 3 keer zo hoog is onder genderminderheden in vergelijking met
cisgender-individuen. Een centrale theorie in het verslavingsonderzoek is dat
compulsief alcoholgebruik het gevolg is van een verschuiving van
beloningsgedreven (reward) alcoholgebruik naar stressgedreven (relief)
alcoholgebruik. Recente studies suggereren dat vrouwen (en genderminderheden)
bijzonder vatbaar zijn voor stressgerelateerde terugval, terwijl mannen meer
vatbaar zijn voor beloningsgerelateerde terugval, maar empirisch bewijs voor
deze hypothese is schaars.

Het hoofddoel van deze studie is het onderzoeken van sekse- en
genderverschillen in de prospectieve relatie tussen ervaren stressoren,
hunkering en alcoholgebruik tijdens de behandeling en vroeg herstel van
alcoholverslaving. De secundaire doelstellingen van deze studie zijn het
onderzoeken van sekse- en genderverschillen in de klinische kenmerken van
alcoholverslaving en om te beoordelen of er sekse- en genderverschillen zijn
in subjectieve en fysiologische alcohol-cue-reactiviteit bij het begin van de
behandeling en om te onderzoeken hoe dit verband houdt met de behandeling
resultaat.

Longitudinaal observationeel onderzoek

Patienten met een stoornis in het gebruik van alcohol worden gevolgd terwijl ze
standard behandeling krijgen (cognitieve gedragstherapie of een online
zelfhulpprogramma). Het onderzoek vindt plaats over een periode van 16 weken.
In die 16 weken komen de deelnemers één keer naar het onderzoekslab, voor een
sessie van 90 minuten, waarin vragenlijsten worden ingevuld en de deelnemers
een alcoholcue exposure-sessie van 10 minuten ondergaan. Tijdens de
exposure-sessies worden de deelnemers blootgesteld aan foto's en video's van
alcohol waarbij de hartslagvariabiliteit continu wordt gemeten met behulp van
een ambulant monitoringsysteem (VU-AMS). Deze exposure-sessie kan enige mate
van stress veroorzaken, maar wordt doorgaans niet als onprettig ervaren als ze
goed worden begeleid door een onderzoeker. Daarnaast wordt de deelnemers
gevraagd om een **korte (6 vragen) dagelijkse vragenlijst op hun smartphone in
te vullen om hunkering, affect, opwinding, de aanwezigheid van stressvolle
gebeurtenissen en drinkgedrag de vorige dag (maximale duur van 2 minuten). Elke
vier weken wordt er een online vragenlijst verzonden om het alcoholgebruik in
de afgelopen 28 dagen te beoordelen (om mogelijk ontbrekende gegevens in de
EMA-beoordeling in te halen), tevredenheid over de behandeling en positieve
gezondheid. Hoewel de deelnemers zelf geen directe gunstige effecten van het
onderzoek zullen hebben, heeft de kennis die uit dit onderzoek voortkomt het
potentieel om de weg vrij te maken voor de ontwikkeling van sekse- en
genderspecifieke behandelingsstrategieën voor alcoholverslaving. De algemene
aard en omvang van het extra risico dat gepaard gaat met deelname aan het
huidige onderzoek moet worden geclassificeerd als verwaarloosbaar en de
belasting kan als minimaal worden beschouwd.