Effectiviteit en Werkingsmechanismes van Schematherapie voor Patiënten met een Therapieresistente Depressie

Ondanks dat schematherapie (ST) succesvol wordt toegepast in de klinische
praktijk bij mensen met een therapieresistente depressie (TRD), is er nog
weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit en onderliggende
werkingsmechanismes. De beperkte huidige literatuur suggereert dat ST
veelbelovende is om de onderliggende risicofactoren van CD met succes te
behandelen en daarmee de depressieve klachten te verminderen (Renner & Arntz,
2013; Malogiannis et al., 2014). Deze studies, hoewel goede eerste stappen,
worden beperkt door kleine steekproefomvang, het ontbreken van een goede
controleconditie en het aantal beschikbare studies. Onderzoek dat specifiek
gericht is op onderliggende werkingsmechanismen van ST voor TRD is beperkt met
slechts één beschikbare studie. Dat onderzoek richtte zich op twee mogelijke
mechanismen: veranderingen van onaangepaste schema's en therapeutische
alliantie (Renner et al., 2018). Beide mechanismen veranderden samen met
depressieve symptomen, wat suggereert dat andere mechanismen ten grondslag
liggen aan het effect van ST voor TRD. Aanvullend onderzoek is nodig om deze
werkingsmechanismes te ontdekken.

Eén mogelijk werkingsmechanisme van ST voor patiënten met TRD is de invloed van
geheugen op hoe schema's worden opgeslagen en opgehaald. Volgens Beck's theorie
voor depressie (1967) ontwikkelen schema's zich door ervaringen in de vroege
kinderjaren en worden ze in het geheugen opgeslagen. Voortbouwend op dit
theoretische model benadrukt Young in de schema theorie het belang van de
vroege onaangepaste schema's als onderliggend aan pathologisch gedrag (Young,
1990). Er wordt aangenomen dat schema's in het geheugen worden opgeslagen en,
wanneer deze worden geactiveerd door een trigger, een rol spelen bij de
ontwikkeling en instandhouding van een depressieve episode. Eerder onderzoek
bij patiënten met een depressie toonde aan dat patiënten door geheugenbias meer
geneigd zijn negatieve informatie uit het geheugen ophaalden dan positieve of
neutrale informatie (Mechera-Ostrovsky en Gluth 2018). Deze negatieve
geheugenbias kan van invloed zijn op het ophalen en activeren van vroege
onaangepaste schema's (LeMoult & Gotlib, 2019).

Door ST bij CD beter te begrijpen, kan de theorievorming over ST verder worden
ontwikkeld. Inzicht in de werkingsmechanismen van ST bij CD faciliteert beter
afgestemde behandelprotocollen voor de specifieke CD-populatie en een meer
persoonsgerichte aanpak.

Hoofdvraag:
Zorgt groepsschematherapie voor een vermindering van depressieve symptomen
wanneer symptoomverandering tijdens de behandeling wordt vergeleken met het
symptoomniveau op baseline?

Deelvragen:
Zorgt groepsschematherapie voor een vermindering van schema-activatiesterkte
bij depressieve patiënten?

Zorgt groepsschematherapie voor een vermindering van de sterkte van
maladapatieve modi?

Zorgt groepsschematherapie voor een toename van de sterkte van adaptieve modi?

Zijn veranderingen van emotionele bias, schema zelf-associatie of
toestandsruminatie mogelijke verandermechanismes van groepsschematherapie?

Wordt de vermindering van depressieve symptomen voorafgegaan door de frequentie
van maladaptieve modi, afstand tot maladaptieve modi en gevoel van beheersing?

Er wordt verwacht dat groepsschematherapie leidt tot een vermindering van
depressieve symptomen, waarbij we in een multiple-baseline design patiënten hun
eigen baseline als referentiepunt nemen. Daarnaast wordt verwacht dat de
verschillende mogelijke veranderingsmechanismes een deel van deze vermindering
van symptomen kunnen verklaren.

Vanwege de kwetsbare doelgroep en de lange duur van de groepsschematherapie is
een RCT niet passend en haalbaar. Er zal gebruik worden gemaakt van een *non-
concurrent multiple-baseline between subject design* (Morley, 2018). Over een
periode van twee jaar zullen deelnemers aan de schematherapie groep bij de
TOPGGz afdeling het Expertisecentrum Depressie in Nijmegen van Pro Persona
worden geïncludeerd en ingedeeld op de verschillende baselinestartmetingen.
Gedurende een periode van 32 tot maximaal 38 weken zullen deelnemers wekelijks
de QIDS-SR invullen om depressieve symptomen gedetailleerd in kaart te brengen.
Bij aanvang van het onderzoek zullen enkele vragenlijsten bij baseline worden
afgenomen welke ongeveer 10 minuten in beslag nemen. Gedurende de verdere
onderzoeksperiode zullen deelnemers zesmaal op locatie komen voor een
uitgebreidere testbatterij. Tijdens deze uitgebreidere meetmomenten zullen
schema*s, schemamodi, depressieve symptomen, overlap tussen zelf en schema*s,
remoralisatie, trait ruminatie, impliciete associatie, impliciete attitude,
stemming, arousal, trauma*s in de kindertijd en levensstijl worden gemeten.
Onderstaande instrumenten zullen, variërend in frequentie, worden afgenomen op
deze zes momenten. Deelnemers zullen tussen 30 en 90 minuten mee bezig zijn per
uitgebreid meetmoment. De wekelijkse metingen zullen minder dan twee minuten in
beslag nemen.

Inventory of Depressive Symptomatology-Self Report
Young Schema Questionnaire-80
Short Schema Modi Inventory
The Inclusion of Maladaptive Modi and Self
RemoralisatieSchaal
Rumination Response Scale
Implicit Relational Assessment Procedure
Propositional Evaluation Paradigm task
Visual Analogue Scale for mood and arousal
Healthy Lifestyle and Personal Control Questionnaire

Niet van toepassing.