Kanker, op tijd erbij;
tumor-DNA test in bloed maakt betere darmkanker screening mogelijk

De introductie van het nationale bevolkingsonderzoek naar darmkanker heeft de
preventie en vroege detectie van deze aandoening verbeterd. Deze screening
bestaat uit een fecale immunohistochemische test voor hemoglobine (FIT), die,
indien positief, wordt gevolgd door een colonoscopie. Helaas zijn de
sensitiviteit en specificiteit van de FIT nog steeds laag, wat leidt tot
onnodige colonoscopieën in de helft van de individuen met een positieve FIT.
Patiënten met Lynch syndroom (LS) worden geadviseerd om een tweejaarlijkse
colonoscopie te ondergaan. Een colonoscopie is echter erg belastend. Daarnaast
komen bij LS ook tumoren buiten de darm voor, waar niet op gescreend kan worden
door middel van een colonoscopie.
Daarom is er een betrouwbare, efficiëntere test nodig om individuen te
identificeren met adenomen en/of vroege carcinomen (zowel sporadisch als
LS-geassocieerd). Hiertoe biedt een cel-vrij DNA (cfDNA) bloedtest wellicht
uitkomst. Deze test wordt momenteel gebruikt om een recidief van een tumor in
kankerpatiënten aan te tonen. Daarnaast kan bij zwangere vrouwen met behulp van
cfDNA worden gekeken of er sprake is van Downsyndroom in het ongeboren kind. In
de nationale TRIDENT-II studie, die deze toepassing van cfDNA (in de NIPT,
non-invasieve prenatale test) evalueert, zijn recent kankerprofielen gevonden
in zwangere vrouwen. Dit heeft geleid tot een vroege opsporing en behandeling
van deze kankers. Als gevolg hiervan denken wij dat cfDNA analyse ook gebruikt
kan worden als non-invasieve screeningstest voor precursor laesies of
colorectaalcarcinomen in een vroeg stadium.

Met dit onderzoek beogen wij een cfDNA-screeningstest te ontwikkelen om
colorectaalcarcinomen en -adenomen te detecteren, in individuen deelnemend aan
het nationale bevolkingsonderzoek naar darmkanker en in dragers van het Lynch
syndroom. Ons tweede onderzoeksdoel is om de psychologische impact van deze
screeningsmethode en eventuele bijbevindingen te evalueren.

Prospectieve longitudinale cohortstudie.

Nadat patiënten informed consent hebben gegeven, ondergaan zij een colonoscopie
(in het kader van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker of vanwege screening
bij dragers van een aanleg voor het Lynch syndroom). Tijdens de colonoscopie
wordt bij deze patiënten bloed (2x 10 ml) afgenomen met de naald die nodig is
voor sedatie. Het bloed wordt vervolgens opgeslagen. Als er één of meerdere
afwijkingen worden gevonden tijdens de colonoscopie worden het cfDNA en DNA
geïsoleerd uit respectievelijk het opgeslagen bloed en de laesie(s) gevonden
bij de colonoscopie. Om de cfDNA en DNA profielen te kunnen vergelijken, wordt
het DNA geanalyseerd op colorectaal carcinoom specifieke DNA afwijkingen.
Patiënten zullen worden geïncludeerd tot er ten minste 10 advanced adenomen en
10 zowel chromosomaal instabiele (CIN) als microsatelliet instabiele (MSI)
colorectaal carcinomen zijn gedetecteerd met de colonoscopie. Een adenoom wordt
als advanced beschouwd als er sprake is van een villeuze component, hooggradige
dysplasie en/of een grootte van >= 10 mm. Informed consent wordt ook gevraagd om
patiënten te benaderen met enquêtes (en als nodig diepte-interviews) om de
psychologische impact van de cfDNA test te onderzoeken, met name met betrekking
tot onverwachte bevindingen.

Deelnemers wordt gevraagd twee vragenlijsten in te vullen. Wanneer er tijdens
de colonoscopie een laesie wordt gevonden, komt hier een vragenlijst bij. Voor
dit onderzoek worden patiënten voornamelijk belast bij eventuele onverwachte
bevindingen, zoals aanwijzingen voor een niet colorectale tumor of een
chromosomale afwijking. Als er een onverwachte bevinding is, wordt een
diepte-interview afgenomen om de psychologische impact van de test te
evalueren. Bij (pre)maligne afwijkingen die niet passen bij darmlesies wordt
een klinische en moleculaire work-up aangeboden om te achterhalen waar deze
afwijking vandaan komt. Deze work-up kan later overbodig blijken maar kan ook
leiden tot het vroegtijdig opsporen van een tumor, met mogelijk betere
behandelconsequenties voor de patiënt. Een chromosomale afwijking, die gevolgen
kan hebben voor de patiënt of eventueel nageslacht, wordt afhankelijk van de
mate van behandelbaarheid en de eerder gegeven toestemming van de proefpersoon
met hem/haar gecommuniceerd. Wij achten de kans op het vinden van deze
onverwachte bevindingen zeer klein.