Frontotemporale Dementie Risico Cohort (FTD-RisC): Vroege biomarker afwijkingen bij patienten met frontotemporale dementie

Dementie onder het 65e levensjaar wordt meestal veroorzaakt door de ziekte van
Alzheimer of frontotemporale dementie. Deze ziektebeelden onstaan sluipend en
een onderscheid tussen beiden kan in een beginfase moeilijk zijn. Met behulp
van MRI scans van de hersenen is er atrofie zichtbaar, maar dit treedt pas op
in een latere fase van de ziekte. Nieuwere MRI technieken, zoals resting-state
fMRI (rs-fMRI), Diffusion Tensor Imaging (DTI) en Arterial Spin Labeling (ASL)
zouden in staat zijn om veranderde hersenpatronen aan te tonen, nog voor het
ontstaan van weefselverlies op conventionele beeldvormingstechnieken. In dit
project zullen we patiënten met milde FTD, AD en presymptomatische personen met
een mutatie voor FTD of AD onderzoeken. FTD kan worden veroorzaakt door
mutaties in de genen voor microtubule-associated protein tau (MAPT),
progranuline (GRN) en chromosome 9 open reading frame 72 (C9orf72). AD op jonge
leeftijd is vaak autosomal dominant overerfelijk, geassocieerd met genetische
defecten in de APP, PSEN1 en PSEN2 genen. Voor toekomstige medicatieonderzoeken
zijn gevoelige biomarkers nodig, die in staat zijn de precieze ziektefase en
-progressie te meten. Om het effect van FTD/AD mutaties op neurale cellen te
testen, kunnen we neurale cellen genereren uit een huidbioptie (IPS cellen).
Deze IPS cellen kunnen vergeleken worden tussen patiënten met een mutatie,
gezonde mutatiedragers en personen zonder een mutatie. Vervolgens kunnen we het
effect van een mogelijk ziektemodificerende middel onderzoeken.

Het doel van het onderzoek is het beschrijven van de verschillen in MRI
patronen in presymptomatische gendragers, patiënten met een milde vorm van
dementia (AD/FTD) en gezonde controles. We zullen onderzoeken of deze patronen
dementie-specifiek zijn (FTD/AD) of mutatie-specifiek (MAPT/GRN/C9orf72).
Voorts zullen we onderzoeken of we al voor het ontstaan van klinische symptomen
van dementie veranderingen kunnen vinden op MRI, door presymptomatische dragers
en controles met elkaar te vergelijken. Middels een huidbiopt kunnen de
verschillen in neuronaal opgekweekte cellen onderzocht worden. Tenslotte hebben
we als doel om sensitieve biomarkers in bloed en hersenvocht te vinden middels
o.a. proteomics en miRNA technieken.

Een longitudinale observationele studie over een periode van vijf jaar met een
MRI en bloedafname op baseline en twee herhaalde metingen (bij de keuze voor
tweejaarlijkse onderzoeken) of vier herhaalmetingen (bij de keuze voor
jaarlijkse onderzoeken). Deelnemers die al eerder meededen aan de studie worden
gevraagd hun studieduur te verlengen met een periode van weer vijf jaar, d.w.z.
drie bezoeken in vijf jaar als deelnemer kiest voor tweejaarlijkse bezoeken of
vijf bezoeken in vijf jaar als de deelnemer kiest voor jaarlijkse
studiebezoeken. Indien de deelnemer hiervoor toestemming geeft, zal ook een
huidbiopt en een ruggenprik worden verricht. Daarnaast kan de ruggenprik
herhaald worden met de tijd, indien de deelnemer hier apart toestemming voor
geeft.

Deelnemers krijgen een MRI, neuropsychologische testen en venapuncties zonder
risico's voor de gezondheid. De MRI en neuropsychologische testen worden
herhaald over een periode van maximaal vijf jaar. Er is geen directe winst te
behalen voor de deelnemers, maar door deelname hopen we veel te weten te komen
over de vroege fase en herkenning van dementie. Toekomstige medicatie zal ook
moeten worden toegediend in deze vroege fase om klinisch dementie te voorkomen.
Een risico verbonden aan de bloedafname is het ontstaan van een hematoom.
Indien de deelnemer hiervoor toestemming geeft worden teven een huidbiopt en
hersenvocht afgenomen. Een mogelijk risico van het afnemen van het huidbiopt is
dat dit wat pijnlijk kan zijn en de afnameplek licht kan bloeden. Verder is er
de mogelijkheid dat na de procedure een klein littekentje overblijft en er is
een zeer kleine kans op infectie. Over het risico dat gepaard gaat met een
ruggenprik bestaat veel onduidelijkheid. Anders dan vaak gedacht, is het risico
nagenoeg verwaarloosbaar. Na een ruggenprik kan hoofdpijn optreden. Dit gebeurt
echter slechts zelden, in minder dan 10% van de gevallen. Bij ouderen is dit
zelfs minder dan 2%. Andere mogelijke complicaties zoals hersenvliesontsteking
en bloedingen in het wervelkanaal, zijn zeer zeldzaam.