Mentaliseren-Bevorderende Therapie voor Psychose: een gerandomiseerd vergelijkend onderzoek voor ambulante patiënten met een non-affectieve psychotische stoornis.

Mentaliseren-Bevorderende Therapie (MBT) werd in eerste instantie ontwikkeld
door Peter Fonagy om de Borderline Persoonlijkheidsstoornis (BPS) te
behandelen. Met een aantal studies hebben Peter Fonagy en Anthony Bateman laten
zien dat de effectiviteit van MBT die van de gebruikelijke therapieën bij BPS
overstijgt. Sindsdien wordt MBT toegepast bij enkele andere psychiatrische
stoornissen, die gekenmerkt worden door gestoord mentaliseren.
Mentaliseren - of Sociale Cognitie - is het vermogen om mentale toestanden af
te leiden en te begrijpen uit het eigen gedrag of dat van anderen. Het staat
vast dat dit vermogen onderontwikkeld is bij veel patiënten met een
non-affectieve psychotische stoornis (NAPD). We menen dan ook dat MBT vooral
effectief zou kunnen zijn met betrekking tot deze patiënten.
Mentaliseren-Bevorderende Therapie voor Psychose (MBT-P) is ontwikkeld om deze
belemmeringen in sociale cognitie aan te pakken. Het is een psychodynamische
behandeling die zijn oorsprong vindt in hechtings- en cognitieve theorie en
specifiek ontwikkeld is voor de behandeling van NAPD. MBT-P heeft tot doel het
sociaal cognitief vermogen van patiënten te verbeteren en zo sociaal
functioneren te verbeteren en emotionele reactiviteit op sociale stress
situaties te verminderen. De verwachting is dat dit tevens kan leiden tot een
hogere kwaliteit van leven, meer ziektebesef, een vermindering van alcohol-en
drugsmisbruik en depressieve en angstige symptomen.

Het primaire doel van deze studie is om te onderzoeken of TAU plus MBT-P het
sociaal functioneren meer verbetert dan TAU alleen.
Verder wordt onderzocht of een mogelijk therapie effect wordt gedreven door een
verbeterde sociale cognitie en een vermindering van sociale stress
reactiviteit. Andere doelen zijn: te onderzoeken of patiënten in de Tau plus
MBT-P conditie - ten opzichte van TAU - een hogere kwaliteit van leven
genieten, zich meer bewust zijn van hun stoornis en om te onderzoeken of MBT-P
resulteert in minder middelenmisbruik, depressieve en angstige symptomen.

De studie is een deels open, deels blind gerandomiseerd vergelijkende onderzoek
waarin TAU plus MBT-P met een controlegroep (TAU alleen) vergeleken wordt.
Patiënten, behandelaren en de lokale onderzoeker weet in welke conditie de
patiënten zich bevinden. Echter, de onderzoekers (onderzoeksassistent en
psychologie studenten) die na randomisatie de metingen verrichten, zijn niet op
de hoogte van de behandelconditie van de patiënten.

Mentaliseren-Bevorderende Therapie voor Psychose (MBT-P): MBT-P is een vorm van MBT die speciaal is ontworpen voor patiënten met een nonaffectieve psychotische stoornis (NAPD), zoals schizofrenie, schizofreniforme of schizo-affectieve stoornis (295.x), waanstoornis (297.1), korte psychotische stoornis (298.8) of psychotische stoornis niet anderszins omschreven (298.9). MBT-P is een langetermijn psychologische behandeling die bestaat uit zowel groeps- als individuele sessies. Het is gericht op de ontwikkeling van het sociaal cognitieve vermogen, dat wil zeggen het vermogen om mentale toestanden van zowel zichzelf als anderen te begrijpen. Dit helpt individuen zich aan te passen aan complexe sociale interacties en bij het reguleren stress in zulke situaties. Het helpt patiënten om een meer samenhangend en reflecterend levensverhaal te vormen en interpersoonlijke afstemming te ontwikkelen. Een aangepaste versie van het behandelingsprotocol, zoals ontwikkeld door Bateman en Fonagy voor patiënten met persoonlijkheidsstoornissen (MBT-PD), wordt gebruikt voor de behandeling van NAPD. MBT-P is beperkt tot de eerste stappen in het MBT-PD protocol: 1) leren (zelf)bewust te worden, 2) leren te reflecteren 3) meer gericht zijn op sociale interactie. MBT-P is minder intensief dan MBT-PD om de belasting te verminderen. Aanpassingen werden gemaakt door de behandeling aan de patiënten aan te passen: dit werd gedaan door de frequentie van groepssessies te verlagen en door behalve groepssessies ook individuele sessies aan te bieden om therapietrouw te maximaliseren.

Aan deelname aan dit onderzoek zijn voor zover bekend geen gezondheidsrisico*s
verbonden. Wel is bekend dat groepstherapiën negatieve bijwerkingen kunnen
hebben voor patienten met psychotische stoornissen, als gevolg van uitlsuiting.
Het invullen van de vragenlijsten en deelname aan de interviews vereist wel
concentratie en kan inspannend zijn. Er is weinig bekend over de risico's van
MBT bij patiënten met NAPD, maar het is wel bekend dat groepstherapie negatieve
gevolgend kan hebben voor patiënten, zoals uitsluiting van de groep
bijvoorbeeld. De primaire groepstherapeuten zijn echter erg ervaren, dus wordt
dit risico minimaal geacht. Desalniettemin is er een proefpersonenverzekering
aanwezig. Het onderzoek vereist wel een behoorlijke tijdsinvestering. De totale
tijd die aan het onderzoek zelf zal besteed worden bedraagt ongeveer 22 uur,
verspreid over 2 jaar. Activiteiten zullen kort onderbroken moeten worden voor
het invullen van de PsyMate en soms zal aan anderen uitgelegd moeten worden
waarom dit gedaan wordt. De meeste mensen zijn hier snel aan gewend. Omdat het
gros van de metingen (16 van de beoogde 20 uur) in het dagelijks leven van de
participant zal plaatsvinden, achten wij de belasting acceptabel. De
MBT-therapie bevat 60 uur aan groepstherapie sessies en 15 uur aan individuele
therapie sessies verspreid over 18 maanden. De deelname is geheel vrijwillig en
ieder kan op elk gewenst moment zonder opgaaf van reden met het onderzoek
stoppen.