De OPTIMAAL studie: gedeelde besluitvorming tusen huisarts en patienten bij de behandeling van diabetes type 2 in de huisartsenpraktijk.

De laatste jaren is zelf-management steeds belangrijker geworden. Als een
gevolg daarvan schuift een toenemende hoeveelheid verantwoordlijkheid naar de
patient. Hoewel een deel van de patienten deze verantwoordelijkheid wel wil
dragen, zijn er weinig die dit ook daadwerkelijk krijgen. Hiervoor is ook een
verandering in houding van de huisarts noodzakelijk.

Wij verwachten dat 'gedeelde besluitvorming' (shared decision making, SDM) een
mogelijke oplossing is om deze partijen samen beslissingen te laten nemen.
Ongeveer 20% van de type 2 diabetes patienten in Nederland haalt de drie
behandeldoelen zoals ze omschreven zijn in de NHG-richtlijn. Onze hypothese is
dat SDM dit percentage kan verbeteren door de patient meer in de
behandelbeslissingen te betrekken. Deze 'gedeelde besluitvorming' is vooral van
belang indien er meerdere behandelmogelijkheden zijn van gelijke effectiviteit.
Dit is de reden dat we voor het OPTIMAAL-onderzoek onder andere de voormalig
ADDITION-patienten willen werven. Zij waren in het ADDITION-onderzoek (METC
protocolnummer 01/292) gerandomiseerd in twee groepen: NHG-behandeling of
intensievere ADDITION-behandeling. Geen van beide behandelingen is significant
superieur gebleken aan de ander, en daarom lenen deze behandelmogelijkheden, en
deze patiënten zich goed om gedeelde besluitvorming te onderzoeken.
De interventie die onderzocht wordt (shared decision making) zal ook toepasbaar
zijn op andere patienten in de huisartsenpraktijk. Dit betekent dat niet
alleen de ADDITION-patienten in aanmerking komen voor het deelname aan dit
onderzoek, maar ook andere diabetespatienten met vergelijkbare
patientenkarakteristieken.

Onderzoeken of gedeelde besluitvorming het percentage diabetes type 2 patienten
verhoogd dat de geindividualiseerde behandeldoelen haalt (bloeddruk, totaal
cholesterol, HbA1C, gewicht en rookgewoontes).

Cluster gerandomiseerde trail (de praktijken worden gerandomiseerd, niet per
patient), met een follow-up van drie jaar. Blindering van
behandelingrandomisatie is niet mogelijk, de huisarts en patient weten in welke
behandelgroep ze ingedeeld worden.

De interventiegroep ontvangt 'shared decision making' (SDM). Dat is gedeelde besluitvorming tussen huisarts en patient, en wordt met behulp van een keuzehulp (OPTIMAAL keuzehulp) geprotocolleerd uitgevoerd. De huisarts verteld de patient over de beide behandelmogelijkheden voor diabetes type 2, namelijk de NHG-behandeling en de ADDITION intensieve behandeling, en er wordt uitgelegd dat geen van beide mogelijkheden de beste mogelijkheid hoeft te zijn, en dat daarom de mening van de patient belangrijker dan normaal is: de beslissing kan niet genomen zonder inspraak en deelname van de patient. Vervolgens vertelt de patient zijn voor- en afkeuren in behandeling, en samen met de huisarts wordt een beslissing genomen over welke behandeling gedurende de studie wordt aangehouden. Vervolgens worden de behandeldoelen van de bloeddruk, het totaal cholesterol, HbA1C, gewicht en roken geprioriteerd. Deze prioritering kan elke 12 maanden in overleg aangepast worden.

De belasting voor de patienten zit met name in het invullen van de
vragenlijsten voor de studie wat 20-30 minuten in beslag kan nemen. Dit kan een
aanzienlijke tijdsbelasting voor sommige deelnemers betekenen. Desondanks
verwachten wij dat deze belasting in verhouding is met de gehele duur van het
onderzoek (3 jaar), en gezien de voordelen van SDM voor patient en de
wetenschap kan opleveren: de patient kan zich door SDM meer betrokken voelen
bij zijn eigen behandeling, en om die reden zich beter aan de afspraken houden
omtrent de ziekte. Als gevolg daarvan kan de gezondheid verbeteren. Als we
kunnen aantonen dat SDM daadwerlijk een positieve invloed op de gezondheid van
type 2 diabeten heeft zal het OPTIMAAL onderzoek een positief effect kunnen
hebben op het landelijke beleid omtrent diabetes type 2 behandeling.