Het vaststellen in hoeverre PAS-therapie met laagfrequente geluidstrillingen invloed heeft op het dag-/nachtritme van in het verpleeghuis opgenomen dementerenden, en op hun motorische onrust tijdens de nacht.
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Dementie en amnestische stoornissen
Synoniemen aandoening
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Geen registraties gevonden.
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
Hoewel de traditionele *gouden standaard* voor slaapstudie de polysomnografie
(PSG) is, is deze erg lastig te gebruiken bij patiënten met een matige tot
ernstige vorm van dementie 14,15. Daarom wordt er veelal gebruik gemaakt van
observatiegerichte technieken en actigrafie. Actigrafie is een minder invasieve
methodologie dan PSG, waarbij men op een betrouwbare wijze
slaap-/waakparameters kan inschatten. Het is daarbij van belang om bij
nachtelijke onrust tenminste 2 weken te meten, waardoor de statistische power
zal toenemen16. Om vast te stellen in hoeverre de actimeters reageren op de
geluidstrillingen wordt er vooraf één op de matras gelegd, waarna de gegevens
uitgelezen worden.
Zowel bij de interventiegroep als bij de controlegroep zullen de waarden v.w.b.
motorische onrust tijdens de nacht worden gemeten middels een voor
slaaponderzoek gevalideerde actiwatch (respironics type AW 2). Tevens zullen
overige relevante observatiegegevens door de verzorging worden genoteerd in een
slaapdagboek, waarin nachtelijke onrust en dag-/nachtritme wordt bijgehouden.
Gebleken is namelijk dat optimaal resultaat kan worden behaald op basis van
twee complementaire typen informatie: *objectieve* data geregistreerd door
actimeters, en *subjectieve* verzameld door het verzorgend personeel op basis
van een vragenlijst17.
Tenslotte is van belang om veranderingen in het probleemgedrag goed monitoren.
Daartoe zal in week 2, 4 en 6 de voor dit doel gevalideerde Neuropsychiatrische
Inventarisatie (NPI-Q)18 worden afgenomen door een psycholoog samen met de
verzorgende die de patiënt goed kent. De NPI-Q omvat twaalf gedragsaspecten
waardoor een beeld wordt verkregen van eventueel aanwezige psychopathologische
verschijnselen bij patiënten met de ziekte van Alzheimer en andere
dementiesyndromen.
Procedure
Allereerst worden voor beide groepen de volgende cliëntkarakteristieken
verzameld: leeftijd, geslacht, vorm van dementie, co-morbiditeit (waaronder ook
depressie), incontinentie, middelen en maatregelen, medicatie en overige
therapieën. Daarnaast wordt, om een indruk te krijgen van de mate van dementie,
de Bedford Alzheimer Nursing Severity Scale (BANS-S)19 door de psycholoog
samen met de verzorging afgenomen. Deze schaal bevat 7 items waarmee
functionele en cognitieve vermogens en pathologische symptomen worden
geëvalueerd. De verzorgenden worden geïnstrueerd over de actiwatch en over de
wijze waarop het slaapdagboek ingevuld en de computer bediend moet worden.
Na inclusie van patiënten voor deelname aan het onderzoek, worden deze door
randomisatie verdeeld in een interventie- en een controlegroep. Er is niet
gekozen voor een een cross-over design aangezien niet is in te schatten hoelang
de wash-out periode is. Zoals eerder (zie interventie resp. metingen) is
aangegeven, is er omwille van de validiteit van de te verkrijgen resultaten
gekozen voor een periode van 6 weken (2+2+2), zowel voor de interventiegroep
als voor de controlegroep. Gedurende deze hele periode dragen beide groepen om
de niet dominante pols een actiwatch, die zo gezekerd is dat deelnemer hem
niet kan losmaken. Tevens wordt er voor alle deelnemers door de verzorging een
slaapdagboekje bijgehouden.
De eerste 2 weken wordt de baseline gemeten. De volgende 2 weken wordt de
interventie ingezet voor de interventiegroep. De laatste 2 weken tenslotte,
wordt de wash-out gemeten.
Gedurende de gehele periode blijven tijdens de nachtrust in principe de
kamerdeuren gesloten om verstoring te voorkomen. In- en uitgaan van de kamer
door patiënt of medewerkers wordt genoteerd in het slaapdagboek. Na afloop van
de periode van 6 weken worden de actiwatches uitgelezen en worden deze per
patiënt verzameld, samen met de andere data. Hieronder vallen ook tijdens de
meetperiode bijgehouden patiëntgegevens zoals
- eventuele ziekte(n) ontstaan tijdens de interventie en leidend tot wijziging
in de mate van motorische onrust of in het normale dag-nachtpatroon (pneumonie,
urineretentie, obstipatie etc.)
- wijzigingen in het gebruik van psychofarmaca, therapieën en/of middelen en
maatregelen tijdens de 6 weken durende periode.
Secundaire uitkomstmaten
zie boven
Achtergrond van het onderzoek
Nachtelijke onrust is een veel voorkomend probleem bij ouderen met medische en
neuropsychiatrische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer1 en
frontotemporale dementie2. Veel voorkomende symptomen zijn verandering of zelfs
omkering van het dag-/nachtritme, roepen en dwalen. Dit type verstoring van de
normale slaap kan leiden tot, of gepaard gaan met (soms ernstige) hinder en
stress voor de patiënt zelf, evenzeer als voor de mantelzorgers. Met name dit
laatste is dan ook niet zelden een belangrijke indicatie voor opname op een
psychogeriatrische afdeling van een verpleeghuis3.
Zowel thuis als in het verpleeghuis wordt dit en ander probleemgedrag bij
dementie regelmatig behandeld met medicatie zoals antipsychotica. De resultaten
hiervan zijn vaak teleurstellend, en er treden frequent bijwerkingen op.
Onderzoek in het verpleeghuis heeft zelfs aangetoond dat de negatieve effecten
groter zijn dan de positieve4. Succesvoller blijkt specifieke en gerichte
beïnvloeding van omgevingsfactoren te zijn5-7. Dit stimuleert tot verder
onderzoek naar andere, bij voorkeur niet-medicamenteuze behandelopties voor de
problematiek van nachtelijke onrust bij dementie.
In verpleeghuis Zandhove in Zwolle werden medewerkers bij toeval op dit spoor
gezet bij therapeutische toepassing van geluidstrillingen. Deze *Physio
Acoustic Sound Therapy*, kortweg PAS-therapie, is gebaseerd op zowel
praktijkervaring als onderzoek waaruit blijkt dat laagfrequente
geluidstrillingen (27-113 Hz) positieve effecten kunnen hebben bij verscheidene
klachten. Zo heeft toepassing ervan geleid tot een vermindering van
zelfverwonding, stereotypie en agressief zelfdestructief gedrag bij patiënten
met autisme en ontwikkelingsstoornissen, na een vijf weken durende
interventie8. Verder blijkt dat deelname aan een PAS-therapieprogramma door
ouderen leidt tot verbetering van zowel de functionele capaciteit als het
welzijn: hun mobiliteit neemt toe, er treedt cholesterolverlaging op, de
botaanmaak wordt bevorderd en de bloedsomloop wordt gestimuleerd9. PAS-therapie
lijkt tevens voor meer ontspanning te zorgen, en de effectiviteit ervan is bij
diverse pijnklachten aangetoond10,11. Dat geldt ook voor een positieve
invloed, op korte termijn, op de motorische symptomen (met name vermindering
van rigiditeit, bradykinesie, tremor en toename van staplengte) bij patiënten
met de ziekte van Parkinson12. Van een veelheid van - ook in Zandhove -
waargenomen effecten van de PAS-therapie zijn inmiddels officieel erkend door
de Amerikaanse Food and Drug Administration: ontspanning, pijnbestrijding en
stimulering van de bloedsomloop.
Het merendeel van de hierboven beschreven resultaten is verkregen door
behandeling in een zogenaamde PAS-therapiestoel. Hierin is geluidsapparatuur
verwerkt die een afgebakende range van laag-frequente trillingen (27-113 Hz)
genereert. Aangestuurd door computerpro-gramma*s worden deze trillingen in een
golfbeweging door de stoel geleid. Deze is oorspronkelijk ontwikkeld in
Finland, en wordt daar al enkele decennia gebruikt. Ook in Nederland worden
enkele tientallen van deze stoelen inmiddels ingezet voor verschillende
behandelingsdoelen, en tevens in de wellness-sector.
Onder de beschreven effecten is echter nog niet de mogelijke invloed op
probleemgedrag bij dementie gesignaleerd. In Zandhove werd echter door
patiënten aangegeven dat ze na behandeling in de PAS-therapiestoel beter konden
slapen. Om te onderzoeken of dit effect ook specifiek aantoonbaar is bij
dementerende ouderen met nachtelijke onrust, is onlangs dezelfde techniek als
die van de stoel ingebouwd in matrassen, die te gebruiken zijn op een standaard
hoog-/laagbed.
Doel van het onderzoek
Het vaststellen in hoeverre PAS-therapie met laagfrequente geluidstrillingen
invloed heeft op het dag-/nachtritme van in het verpleeghuis opgenomen
dementerenden, en op hun motorische onrust tijdens de nacht.
Onderzoeksopzet
Dit interventieonderzoek, opgezet als een randomized controlled trial, gaat uit
van de volgende hypothese:
toepassen van PAS-therapie met laagfrequente geluidstrillingen bij dementerende
patiënten in het verpleeghuis doet motorische onrust tijdens de nacht
significant afnemen.
Onderzoeksproduct en/of interventie
Interventie De patiënten van de interventiegroep zullen gedurende 2 weken dagelijks gaan slapen op een hoog-/laagbed identiek aan het eigen bed. Daarop is echter een matras gelegd waarin dezelfde apparatuur is ingebouwd als in de PAS-therapiestoel. De techniek ervan is geschikt voor dit onderzoek omdat de interventie precies controleerbaar is v.w.b. ingezette frequentie, duur en intensiteit. Direct na het op bed gaan wordt de apparatuur door de verzorging ingeschakeld. Er wordt gebruik gemaakt van een computergestuurd programma van 30 minuten, dat twee weken lang dagelijks wordt ingezet. De gebruikte frequenties in het programma die liggen tussen de 27 en 40 HZ variëren om de 2 à 3 minuten. Voor deze vorm en duur van de interventie is gekozen op grond van practice based advies van Finse deskundigen die reeds jarenlange ervaring hiermee hebben. De opzet van het programma was oorspronkelijk gericht op pijnbestrijding, en het variëren van de frequenties was dan ook gebaseerd op de >poorttheorie> van Melzack en Wall13. De andere, hierboven beschreven therapeutische toepassingen van PAS-therapie waarvan de effectiviteit is aangetoond zijn ook alle op dit principe gebaseerd. Stopcriteria tijdens de interventie - toename t.o.v. de baseline-situatie van de motorische onrust van een patiënt, gemeten over een periode van 1 week, blijkens de observatierapportage in het verzorgend dossier - een dusdanig ingrijpende andere, tijdens de onderzoeksperiode ingezette interventie dat naar het oordeel van de onderzoekers de meting te zeer wordt beïnvloed
Inschatting van belasting en risico
geen extra belasting voor de deelnemers, en eveneens geen additioneel risico
Publiek
Postbus 40182
8004 DD Zwolle
NL
Wetenschappelijk
Postbus 40182
8004 DD Zwolle
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
Dementie conform DSM IV
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
- decubitus
- actuele ziekte leidend tot wijziging in de mate van motorische onrust of in het normale dag-/nachtpatroon (pneumonie, urineretentie, obstipatie etc.)
- pacemaker (contra-indicatie PAS-therapie)
Opzet
Deelname
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
Geen registraties gevonden.
In overige registers
Register | ID |
---|---|
CCMO | NL35287.068.11 |