Ongevoeligheid voor extinctie in appetitieve en aversieve conditionering van de seksuele respons

Het doel van deze studie is om te onderzoeken hoe basale leerprocessen er aan
kunnen bijdragen dat bepaalde stimuli seksueel belonende eigenschappen kunnen
verkrijgen of juist hierin kunnen afnemen. Deze kennis kan bijdragen aan de
behandeling van stoornissen in seksuele motivatie, zoals een verlaagd seksueel
verlangen of een verhoogd seksueel verlangen. Er wordt verondersteld dat
klassieke conditionering een grote rol speelt in de ontwikkeling van dergelijke
seksuele stoornissen.
Volgens een incentive motivatie perspectief is seksuele motivatie het resultaat
van de activatie van een gevoelig seksueel respons systeem door stimuli die
matchen met dit systeem. Seksuele reacties, in het bijzonder orgasme, worden
beschouwd als belonende ervaringen die als bekrachtiger kunnen werken. De
positieve gevoelens die gepaard gaan met seksuele stimulatie kunnen
geassocieerd raken met stimuli in de omgeving, waardoor deze stimuli
geconditioneerde seksuele incentives worden die het motivatieproces in gang
kunnen zetten. Echter kunnen op dezelfde wijze negatieve gevoelens die gepaard
gaan met seksuele stimulatie het motivatieproces afremmen. Er wordt
verondersteld dat conditionering een belangrijke rol speelt in stoornissen in
seksueel verlangen; weinig verlangen zou het resultaat zijn van een gebrek aan
associatie tussen seksueel belonende ervaringen en stimuli, resulterend in een
beperkt aantal potentiële seksuele incentives. Een verhoogd verlangen
daarentegen, zou het resultaat zijn van een overvloed aan associatie tussen
seksueel belonende ervaringen en stimuli, resulterend in een overdaad aantal
potentiële seksuele incentives.
Experimenteel onderzoek onder mensen naar seksuele beloningsleer is schaars. In
dit experiment zal het verschijnsel extinctie in seksuele conditionering bij
gezonde proefpersonen worden onderzocht. Wij veronderstellen dat door middel
van klassieke conditionering, de herhaaldelijke associatie tussen een neutrale
stimulus en seksuele stimulatie, zal resulteren in een aangeleerde appetitieve
seksuele respons op deze stimulus. Op een vergelijkbare manier wordt
verondersteld dat het herhaaldelijk aanbieden van een seksueel erotische
stimulus met pijnlijke stimulatie zal resulteren in een aangeleerde afgeremde
respons op deze stimulus. Vervolgens is het mogelijk om de geconditioneerde
respons te onderzoeken aan de hand van een extinctiefase. Hierin wordt een
stimulus regelmatig gepresenteerd zonder de ongeconditioneerde stimulus
(bijvoorbeeld een seksueel erotische stimulatie of een pijnlijke stimulatie).
Voorgaande studies wekken de suggestie dat zowel appetitief als aversief
geconditioneerde genitale responsen en subjectief affect, niet verdwijnen
tijdens korte extinctiefasen. Dit doet vermoeden dat dergelijke
geconditioneerde responsen ongevoelig zijn voor extinctie. Deze ongevoeligheid
voor extinctie kan belangrijke klinische implicaties met zich mee brengen. Om
systematisch de ongevoeligheid voor extinctie te onderzoeken zullen we in deze
studie genitale en subjectieve seksuele opwinding gaan onderzoeken onder mannen
en vrouwen in twee differentiële conditionering experimenten. In beide
experimenten zal de ongevoeligheid voor extinctie worden onderzocht aan de hand
van een uitgebreide extinctie fase, welke zal bestaan uit een lange serie
trials. In Experiment 1 (N=60), waarin appetitieve conditionering wordt
toegepast, zullen twee neutrale plaatjes worden aangeboden, die als
geconditioneerde stimuli (CSs) dienen. Genitale vibrotactiele stimulatie zal
dienen als de ongeconditioneerde stimulus (US). In Experiment 2 (N=60), waarin
aversieve conditionering wordt toegepast, zullen twee erotische foto*s dienst
doen als CSs en een pijnlijke stimulus zal dienst doen als US. In beide
experimenten zal slechts één CS (de CS+) gevolgd worden door de US gedurende de
acquisitiefase. Gedurende de pre-conditioneringsfase, de acquisitiefase en de
extinctiefase zullen de CSs herhaaldelijk worden aangeboden aan de
proefpersonen, terwijl genitale seksuele opwinding wordt vastgesteld door
middel van een vaginale photoplethysmograaf bij vrouwen en een metalen
rekstrook om de penis bij mannen. Gedurende de pre-conditioneringsfase en de
extinctiefase worden tevens zelfrapportages van emotionele valentie en
subjectieve seksuele opwinding verzameld. Vervolgens zal er ook nog een
stimulus respons compatibiliteitstest afgenomen worden om automatische
toenadering- en vermijdingstendensen op de CSs vast te stellen.
Er wordt verondersteld dat 1) het herhaaldelijk gepaard laten gaan van een
neutrale stimulus met seksuele stimulatie zal leiden tot een verhoogde seksuele
respons op deze stimulus; en dat het herhaaldelijk gepaard laten gaan van een
erotische stimulus met pijnlijke stimulatie zal leiden tot een afgenomen
respons op deze stimulus. 2) Op grond van onderzoek naar evaluatieve
conditionering wordt er verwacht dat de geconditioneerde responsen een afname
zullen laten zien van geconditioneerd responderen, terwijl de valentie en de
mate van subjectieve seksuele opwinding (geconditioneerd positief en negatief
affect) geen afname zullen laten zien van geconditioneerd responderen.

Doel van de onderhavige studie is het onderzoeken van extinctie van appetitief
en aversief geconditioneerde seksuele responsen.

Experimenteel. Twee experimenten, appetitief en aversief, waarin twee stimuli
gepresenteerd worden, waarvan er slechts één (CS+) gekoppeld wordt aan de
seksuele appetitieve ongeconditioneerde stimulus of aan de aversive
ongeconditioneerde stimulus (US). Als seksuele appetitieve US wordt
vibrotactiele stimulatie van de genitalia toegepast en als aversieve US wordt
een pijnprikkel toegediend op de pols. De sterkte van de vibratie en de
pijnprikkel wordt door de proefpersoon zelf bepaald. In Experiment 1
(appetitieve conditionering) wordt tijdens een pre-conditionering-, acquisitie-
en extinctiefase, twee neutrale plaatjes herhaaldelijk aangeboden, terwijl
genitale opwinding gemeten wordt (vaginale pulse amplitude gemeten met vaginale
fotoplethysmografie; en volume-veranderingen van de penis gemeten met een
stalen rekstrook welke om de penis wordt bevestigd). Tijdens de
pre-conditionerings- en extinctiefase wordt de mate van subjectieve seksuele
opwinding en positief versus negatief affect in reactie op de plaatjes gemeten.
Gedurende de conditioneringsfase wordt de CS+ 10 keer aangeboden en direct
gevolgd door de vibrotactiele stimulatie. In Experiment 2 (aversieve
conditionering) wordt tijdens een pre-conditionering-, acquisitie- en
extinctiefase, twee erotische foto*s herhaaldelijk aangeboden, terwijl genitale
opwinding gemeten wordt ( vaginale pulse amplitude gemeten met vaginale
fotoplethysmografie; en volume-veranderingen van de penis gemeten met een
stalen rekstrook welke om de penis wordt bevestigd). Tijdens de
pre-conditionerings- en extinctiefase wordt de mate van subjectieve seksuele
opwinding en positief versus negatief affect in reactie op de foto*s gemeten.
Gedurende de conditioneringsfase wordt de CS+ 10 keer aangeboden en direct
gevolgd door de aanbieding van de pijnprikkel.
De twee experimenten vinden plaats in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte
binnen het LUMC. Een vrouwelijke proefleider zal de vrouwelijke proefpersonen
begeleiden en een mannelijke proefleider zal de mannelijke proefpersonen
begeleiden. Voorafgaand aan het experiment zal telefonisch een korte
seksuologische, medische en psychiatrische screening worden afgenomen bij de
proefpersoon. Verder dient de proefpersoon vragenlijsten in te vullen en
vervolgens zal de onderzoeker uitleg geven over de experimentele procedure. Na
de experimentele procedure zal een computer taak worden afgenomen die de
toenadering- of vermijdingsgeneigdheid naar de experimentele geconditioneerde
stimuli (CS+) meet.

Het bezoek aan het LUMC duurt in totaal ongeveer 2 uur. De meting van de
genitale opwindingsreactie brengt geen gevaar of risico met zich mee. De
vibrotactiele stimulatie aan de genitalia kent eveneens geen schadelijke
effecten. Ook het toedienen van de pijnlijke stimulatie aan de pols kent geen
schadelijke effecten. Wel kan deze pijnstimulatie als onprettig ervaren worden.
Het (zelf) inbrengen van het vaginale meetinstrument (ter grootte van een
tampon) of het aanbrengen van de metalen rekstrook om de penis, het invullen
van vragenlijsten over seksueel functioneren zouden eventueel als onprettig
kunnen worden ervaren.