Innovatieve benaderingen voor farmacotherapie bij cocaine verslaving gebruik makend van fMRI en SPECT: rimonabant uitgelicht

Verslaving aan cocaïne veroorzaakt wereldwijd evidente medische en sociale
problematiek. Er is geen bewezen effectieve farmacologische behandeling voor
cocaïne afhankelijkheid voorhanden. Een succesvolle behandeling van cocaïne
verslaving wordt doorkruist door een hoge kans op terugval naar gebruik, zelfs
na een langdurige abstinentie periode. Veranderingen in het dopaminerge systeem
lijken betrokken te zijn bij de oorzaak van verslaving aan drugs, het hunkeren
naar drugs en impulsiviteit, wat kan bijdragen aan de hoge kans op een
terugval. Bijvoorbeeld, de beschikbaarheid van striatale dopamine D2 receptoren
is lager bij chronisch cocaïne gebruikers dan bij controles die nooit drugs
gebruikt hebben, en een lage beschikbaarheid van D2 receptoren stimuleert de
eigen toediening van cocaïne bij apen en ratten. Ook is de concentratie
striatale D2 receptoren negatief gecorreleerd aan hunkering, wat bijdraagt aan
de terugval. Indien de beschikbaarheid van striatale D2 receptor zou toenemen,
dan is het wellicht mogelijk de terugval bij cocaïne afhankelijkheid te
voorkomen.
Rimonabant (SR141716A) is een selectieve cannabinoïd receptor antagonist dat
mogelijk de beschikbaarheid van D2 receptoren kan verhogen, en het vermindert
de kans op terugval geïnduceerd door hernieuwde blootstelling aan cocaïne of
met cocaine-geassocieerde *cues* bij ratten (de Vries et al., 2001). Rimonabant
is daarom dan ook een veelbelovend nieuw medicijn om de kans om terugval bij
cocaïne verslaafden te verlagen. De effecten van rimonabant op de neurobiologie
van cocaïne verslaving, het hunkeren naar drugs, impulsiviteit, and terugval
kunnen opgehelderd worden door de beschikbaarheid van striatale D2 receptoren,
het hunkeren naar drugs, impulsiviteit en terugval bij abstinente cocaine
verslaafden die behandeld worden met rimonabant te vergelijken met abstinente
cocaine verslaafden die een placebo gebruiken.

In deze studie willen wij bij 30 recent abstinente cocaïne gebruikers de
beschikbaarheid van striatale D2 receptoren bepalen met [123I]IBZM SPECT.
Tevens willen wij hunkering naar drugs en impulsiviteit bepalen door middel van
vragenlijsten, fMRI/EEG onderzoek door de respons op *cues* geassocieerd met
cocaïne gebruik te meten en impulsiviteit-paradigmata te gebruiken. Terugval
zal bepaald worden door wekelijks de urine te controleren op de aanwezigheid
van cocaïneproducten.

De deelnemers zullen verdeeld worden over twee groepen: één groep zal behandeld
worden met rimonabant (n=15; 20 mg/dag) en de andere groep met placebo (n=15)
voor 2 maanden (dubbelblinde, gerandomiseerde studie opzet). Hunkering naar
drugs en impulsiviteit zal driemaal bepaald worden: aan het begin van het
onderzoek, na inname van de eerste tablet (om acute effecten te onderzoeken) en
aan het eind van het onderzoek. De beschikbaarheid van D2 receptoren zal
tweemaal bepaald worden: aan het begin en aan het eind van het onderzoek.
Overigens zullen alle deelnemers ook gedurende deze periode de gebruikelijke
cognitieve gedragstherapie ondergaan.

De belasting voor de deelnemer aan het onderzoek bestaat uit het ondergaan van
twee [123I]IBZM SPECT scans, drie fMRI/EEG onderzoeken, driemaal invullen van
vragenlijsten en neuropsychologische tests, éénmaal bloedafname (bepaling
concentratie rimonabant). Wekelijks controle op de aanwezigheid van cocaïne-
afvalproducten (benzoylecgonine) in de urine. Tevens een behandeling van 2
maanden met rimonabant of placebo.
De risico*s voor de deelnemers zijn: de stralenbelasting (valt binnen de WHO
criteria voor humaan onderzoek) en mogelijke bijwerkingen van rimonabant (is
een geregistreerd medicijn met een mild bijwerkingen profiel) of placebo.